หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ความรู้ทั่วไปเกี่ยวดนตรีไทย เรื่อง คุณค่าและความงามของดนตรีไทย

มนุษย์ได้สร้างสรรค์ดนตรีขึ้นจากภูมิปัญญาและจินตนาการ  เพื่อนำมาปรุงแต่งความสมบูรณ์ในจิตใจ  ซึ่งมีผลต่อร่างกาย อารมณ์ และสังคม  ดังนั้น ดนตรีจึงมีคุณค่าและความงามทั้งในระดับบุคคล กลุ่มชน รวมไปถึงระดับประเทศ 

         ดนตรีไทยเป็นศิลปะที่บ่งบอกถึงความเป็นชาติ คุณค่า และความงามของดนตรีไทยสามารถพิจารณาได้จากบทเพลงที่นักประพันธ์เพลงประพันธ์ขึ้น มีท่วงทำนองตามโครงสร้างของระบบเสียงเนื้อร้องที่ร้อยเรียงกันอย่างสละสลวย  มีนักดนตรีทำหน้าที่ถ่ายทอดบทเพลง  โดยใช้ระบบวิธีบรรเลงเครื่องดนตรีที่มีความหลากหลาย มีวิธีขับร้องที่กลมกลืนกัน  และมีเครื่องดนตรีซึ่งมีรูปแบบเฉพาะสวยงามได้สัดส่วน

1.คุณค่าและความงามที่ปรากฏอยู่ในกิจกรรมทางสังคมไทย

     คุณค่าและความสวยงามของดนตรีไทยปรากฏอยู่ในกิจกรรมทางสังคมไทย ดังนี้

       1.1) คุณค่าและความงามของดนตรีไทยที่เกี่ยวกับพระราชพิธี ดนตรีที่เกี่ยวกับพระราชพิธี เช่น วงปี่พาทย์ ใช้บรรเลงในงานที่พระมหากษัตริย์เสด็จทรงบำเพ็ญพระราชกุศลวงกลองแขก ใช้บรรเลงในกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค เช่นเดียวกับการแห่เรือที่มีศิลปินเห่ในกระบวนพยุหยาตราทางชลมารค วงขับไม้ใช้บรรเลงในพระราชพิธีขึ้นพระอู่ของพระราชโอรสและพระราชธิดา การประโคมวงปี่พาทย์นางหงส์ในงานพระเมรุ เป็นต้น

       1.2) คุณค่าและความงามของดนตรีไทยที่เกี่ยวกับศาสนา ดนตรีที่เกี่ยวกับศาสนา โดยเฉพาะศาสนาที่เป็นมูลฐานให้เกิดประเพณีต่างๆ  ของไทยมาตั้งแต่อดีต คือศาสนาพราหมณ์และพระพุธศาสนา ดนตรีที่เกี่ยวข้องกับศาสนาพราหมณ์ส่วนใหญ่มีบทบาทในงานพระราชพิธี สำหรับงานที่เกี่ยวข้องกับพระพุธศาสนา ทั้งงานมงคลและงานอวมงคลนับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน

            นอกจากนี้ พุทธศาสนิกชนยังมีความเชื่อว่าการเทศน์มหาชาติเป็นสุยอดบุญของงานบุญการได้ฟังเทศน์มหาชาติทั้ง 13 กัณฑ์จบภายในวันเดียวจะช่วยให้ผู้ฟังได้รับบุญกุศลมหาศาล แต่เนื่องจากการดำเนินเรื่องและพระคาถาของเทศน์มหาชาติยาวมาก ผู้ที่ไปฟังเทศน์มหาชาติต้องนั่งทั้งวัน  จึงมีการปรังปรุงและพัฒนาวิธีการสวดเป็นทำนองเทศน์และแหล่ และนำวงปีพาทย์มาบรรเลงเมื่อพระเทศน์จบแต่ละกัณฑ์  สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ได้ทรงปรังปรุงเพลงประจำกัณฑ์ที่กำหนดไว้ตามแบบแผนจากของเดิมและเรียบเรียงให้สอดคล้องกัน ดังนี้ 

กัณฑ์ที่	เพลงประจำกัณฑ์
1.กัณฑ์ทศพร	เพลงสาธุการ
2.กัณฑ์หิมพานต์	เพลงตวงพระธาตุ
3.กัณฑ์ทานกัณฑ์	เพลงพญาโศก
4.กัณฑ์วนปเวศน์	เพลงพญาเดิน
5.กัณฑ์ชูชก	เพลงเซ่นเหล้า
6.กัณฑ์จุลพน	เพลงคุกพาทย์
7.กัณฑ์มหาพน	เพลงเชิดกลอง
8.กัณฑ์กุมาร	เพลงโอด , เพลงเชิดฉิ่ง
9.กัณฑ์มัทรี	เพลงทยอย , เพลงโอด
10.กัณฑ์สักบรรพ	เพลงเหาะ หรือเพลงกลม
11.กัณฑ์มหาราช	เพลงกราวนอก
12.กัณฑ์ฉกษัตริย์	เพลงตระนอน
13.กัณฑ์นครกัณฑ์	เพลงกลองโยน  เชิด

        

ตัวอย่างการเทศน์มหาชาติ

        1.3) คุณค่าและความงามของดนตรีไทที่เกี่ยวกับกิจกรรมทั่วไป กิจกรรมทั่วไป เช่น งานมงคลสมรส งานฉลองความสำเร็จของบุคคล เป็นต้น หรือเมื่อมีการจัดเลี้ยงต่างๆ นิยมจัดให้มีวงดนตรีไทยมาบรรเลง เช่น วงมโหรี วงเครื่องสาย เป็นต้น สำหรับงานมงงคลสมรสที่มีการแห่ขันหมาก นิยมใช้วงกลองยาวและวงแตรวงบรรเลงนำ 

                                                                   

ตัวอย่างวีดิโอ การแห่เจ้าบ่าวด้วยวงกลองยาว ภาคอีสาน

ตัวอย่าง วีดิโอ แตรวงแห่ เจ้าบ่าว

2.คุณค่าและตามงามของดนตรีไทยที่แสดงออกถึงวัฒนธรรมของไทย

        คุณค่าและความงามของดนตรีไทยที่แสดงออกถึงวัฒนธรรมของไทย จำแนกได้ 2 ด้าน คือ

                   2.1) ด้านรูปธรรม เครื่องดนตรีไทยมีทั้งเครื่องดีด เครื่องสี เครื่องตี และเครื่องเป่า เครื่องดนตรีเหล่านี้ครูดนตรีในอดีตได้ใช้หลักการในการเลือกเครื่องดนตรีให้มีความสอดคล้องกันเพื่อประสมเป็นวงดนตรี

                    2.2) ด้านนามธรรม รสของเพลงที่เป็นผลมาจากทำนองเพลงไทย ที่เกิดจการบรรเลง จนก่อให้เกิดอารมณ์และความรู้สึกว่าเพลงนั้นมีความเสนาะ ไพเราะ สนุกสนาน เพลิดเพลินอารมณ์ โศกเศร้า

การเข้าถึงคุณค่าและความงามของดนตรีไทย

     การเข้าถึงสุนทรียรสในดนตรีไทย ย่อมทำให้พบคุณค่าและความงามของดนตรีไทย สิ่งนี้มีส่วนสำคัญที่ทำให้คนไทยเกิดความรู้สึกผูกพัน  การเข้าถึงคุณค่าและความงามของดนตรีไทยสามารถทำได้ดังนี้

                     1) การศึกษาและทำความเข้าใจเรื่องราวและเนื้อหาสาระต่างๆ ของดนตรีไทย 

เช่น เครื่องดนตรี   วงดนตรี เพลงไทย นักประพันธ์เพลง  ศิลปินเพลงไทย เป็นต้น

                     2) การฟังเพลงไทยด้วยความตั้งใจ

 เมื่อฟังแล้วต้องฝึกสังเกตทำนองเพลง  จังหวะ อารมณ์เพลง  ฟังจนเข้าใจรายละเอียดและสามารถจำแนกได้ว่า  เพลงที่ฟังนั้นมีอัตราจังหวะใดแนวเพลงเป็นอย่างไร และบอกเสียงที่ได้ยินว่าเป็นเสียงของดนตรีหรือวงชนิดใด

                      3) การขับร้องเพลงหรือบรรเลงเครื่องดนตรีไทยให้ได้อย่างน้อย 1 ชนิด  

โดยการฝึกจนสามารถขับร้องหรือบรรเลงเพลงไทยได้ถูกต้องตามทำนองเพลงและจังหวะไม่แปร่งเพี้ยน

                      4) การทำความเข้าใจความหมายของศัพท์สังคีต  

เพื่อช่วยให้สามารถสื่อสารสาระความรู้ต่างๆ ได้ตรงกับการใช้ในวงวิชาการดนตรีไทย

ที่มา    หนังสือเรียน ดนตรี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5  อจท

https://sites.google.com/site/nuengruethaimusic/hnwy-thi-1-khwam-ru-thawpi-keiyw-kab-dntri-thiy/khunkha-laea-khwam-ngam-khxng

https://www.youtube.com/watch?v=YvufZUXh8qk&t=310s

https://www.youtube.com/watch?v=C-RGtlq0ZTU

https://www.youtube.com/watch?v=bPEwhQcNP9o