ใบความรู้ที่ 1 IS ม.5
ใบความรู้ที่ 1
เรื่อง การตั้งประเด็นปัญหาหรือตั้งคําถาม
การใช้คําถามเป็นเทคนิคสําคัญในการเสาะแสวงหาความรู้ที่มีประสิทธิภาพ เป็นกลวิธีการสอนที่
ก่อให้เกิดการเรียนรู้ที่พัฒนาทักษะการคิด การตีความ การไตร่ตรอง
การถ่ายทอดความคิด สามารถนําไปสู่
การเปลี่ยนแปลงและปรับปรุงการจัดกระบวนการเรียนรู้ได้เป็นอย่างดี
การถามเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้
ช่วยให้ผู้เรียนสร้างความรู้ ความเข้าใจ และพัฒนา ความคิดใหม่ ๆ
กระบวนการถามจะช่วยขยายทักษะการคิด ทําความเข้าใจให้กระจ่าง ได้ข้อมูลป้อนกลับทั้ง
ด้านการเรียนการสอน ก่อให้เกิดการทบทวน การเชื่อมโยงระหว่างความคิดต่าง ๆ
ส่งเสริมความอยากรู้ อยากเห็นและเกิดความท้าทาย การสังเกต (Observation) วิธีการทางวิทยาศาสตร์มักจะเริ่มจากการสังเกตปรากฏการณ์ต่างๆ
ที่อยู่ รอบๆ ตัวเรา
เมื่อได้ข้อสังเกตบางอย่างที่เราสนใจจะทําให้ได้สิ่งที่ตามมาคือ ปัญหา (Problem) เช่น การ สังเกต ต้นหญ้าใต้ต้นไม้ใหญ่
หรือต้นหญ้าที่อยู่ใต้หลังคามักจะไม่งอกงาม ส่วนต้นหญ้าในบริเวณใกล้เคียงกันที่
ได้รับแสงเจริญงอกงามดี การตั้งปัญหา
"แสงแดดมีส่วนเกี่ยวข้องกับการเจริญงอกงามของต้นหญ้าหรือไม่"
"แบคทีเรียในจานเพาะเชื่อเจริญช้าไม่งอกงามถ้ามีราสีเขียวอยู่ในจานเพาะเชื้อนั้น"
"การตั้งปัญหานั้นสําคัญกว่าการแก้ปัญหา" เพราะ การตั้งปัญหาที่ดีและชัดเจนจะทําให้ผู้ตั้งปัญหา
เกิดความเข้าใจและมองเห็นลู่ทางของการค้นหาคําตอบเพื่อแก้ปัญหาที่ตั้งขึ้น
ดังนั้นจึงต้องหมั่นฝึกการสังเกต สิ่งที่สังเกตนั้นเป็นอะไร? เกิดขึ้นเมื่อไร? เกิดขึ้นที่ไหน? เกิดขึ้นได้อย่างไร? ทําไมจึงเป็นเช่นนั้น?
ระดับของการตั้งคําถาม การตั้งคําถามมี 2 ระดับ คือ คําถามระดับพื้นฐาน
และคําถามระดับสูง ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้
1)
คําถามระดับพื้นฐาน
เป็นการถามความรู้ ความจํา เป็นคําถามที่ใช้ความคิดทั่วไป
ใช้พื้นฐานความรู้เดิมหรือสิ่งที่ประจักษ์ในการตอบ
เนื่องจากเป็นคําถามที่ฝึกให้เกิดความคล่องตัวใน การตอบ
คําถามในระดับนี้เป็นการประเมินความพร้อมของผู้เรียนก่อนเรียน วินิจฉัยจุดอ่อน
จุดแข็งและ สรุปเนื้อหาที่เรียนไปแล้ว คําถามระดับพื้นฐานได้แก่
1.1) คําถามให้สังเกต
เป็นคําถามที่ให้ผู้เรียนคิดตอบจากการสังเกต เป็นคําถามที่ต้องการ
ให้ผู้เรียนใช้ประสาทสัมผัสทั้งห้าในการสืบค้นหาคําตอบ คือ ใช้ตาดู มือสัมผัส
จมูกดมกลิ่น ลิ้นชิมรส และ หูฟังเสียง ตัวอย่างคําถาม เช่น
- เมื่อนักเรียนฟังเพลงนี้แล้วรู้สึกอย่างไร
- ภาพนี้มีลักษณะอย่างไร - สารเคมีใน 2 บีกเกอร์ ต่างกันอย่างไร
พื้นผิวของวัตถุเป็นอย่างไร
1.2) คําถามทบทวนความจํา
เป็นคําถามที่ใช้ทบทวนความรู้เดิมของผู้เรียน เพื่อใช้
เชื่อมโยงไปสู่ความรู้ใหม่ก่อนเริ่มบทเรียน ตัวอย่างคําถาม เช่น
- วันวิสาขบูชาตรงกับวันใด - ดาวเคราะห์ดวงใดที่มีขนาดใหญ่ที่สุด -
ใครเป็นผู้แต่งเรื่องอิเหนา
– เมื่อเกิดอาการแพ้ยาควรโทรศัพท์ไปที่เบอร์ใด
1.3)
คําถามที่ให้บอกความหมายหรือคําจํากัดความ
เป็นการถามความเข้าใจ โดยการให้ บอกความหมายของข้อมูลต่าง ๆ ตัวอย่างคําถาม เช่น
- คําว่าสิทธิมนุษยชนหมายความว่าอย่างไร - ภาษีเงินได้บุคคลธรรมดาคืออะไร
– สถิติ
(Statistics) หมายความว่าอย่างไร บอกความหมายของ Passive Voice
1.4)
คําถามบ่งชี้หรือระบุ
เป็นคําถามที่ให้ผู้เรียนบ่งชี้หรือระบุคําตอบจากคําถามให้ ถูกต้อง ตัวอย่างคําถาม
เช่น
- ประโยคที่ปรากฏบนกระดานประโยคใดบ้างที่เป็น Past Simple Tense - คําใดต่อไปนี้เป็นคําควบกล้ำไม่แท้ - ระบุชื่อสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง
- ประเทศใดบ้างที่เป็นสมาชิก APEC 2) คําถามระดับสูง
เป็นการถามให้คิดค้น หมายถึง คําตอบที่ผู้เรียนตอบต้องใช้ความคิดซับซ้อน
เป็นการส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์และกระตุ้นให้ผู้เรียนสามารถใช้สมองซีกซ้ายและซีกขวาในการคิดหา
คําตอบ โดยอาจใช้ความรู้หรือประสบการณ์เดิมมาเป็นพื้นฐานในการคิดและตอบคําถาม
ตัวอย่างคําถาม ระดับสูงได้แก่
2.1)
คําถามให้อธิบาย
เป็นการถามโดยให้ผู้เรียนมีความหมาย ขยายความ โดยการให้ อธิบายแนวคิดของข้อมูลต่าง
ๆ ตัวอย่างคําถาม เช่น
- เพราะเหตุใดใบไม้จึงมีสีเขียว - นักเรียนควรมีบทบาทหน้าที่ในโรงเรียนอย่างไร
- ชาวพุทธที่ดีควรปฏิบัติตนอย่างไร
- นักเรียนจะปฏิบัติตนอย่างไรจึงจะทําให้ร่างกายแข็งแรง
2.2)
คําถามให้เปรียบเทียบ
เป็นการตั้งคําถามให้ผู้เรียนสามารถจําแนกความเหมือน - ความแตกต่างของข้อมูลได้
ตัวอย่างคําถาม เช่น
- พืชใบเลี้ยงคู่ต่างจากพืชใบเลี้ยงเดี่ยวอย่างไร
จงเปรียบเทียบวิถีชีวิตของคนไทยในภูมิภาคต่าง ๆ ของประเทศไทย - DNA กับ RNA แตกต่างกันหรือไม่ อย่างไร
- สังคมเมืองกับสังคมชนบทเหมือนและต่างกันอย่างไร
2.3)
คําถามให้วิเคราะห์
เป็นคําถามให้ผู้เรียนวิเคราะห์ แยกแยะปัญหา จัดหมวดหมู่ วิจารณ์แนวคิด
หรือบอกความสัมพันธ์และเหตุผล ตัวอย่างคําถาม เช่น
อะไรเป็นสาเหตุที่ทําให้เกิดภาวะโลกร้อน - วัฒนธรรมแบ่งออกเป็นกี่ประเภท อะไรบ้าง - สาเหตุใดที่ทําให้นางวันทองถูกประหารชีวิต
- การติดยาเสพติดของเยาวชนเกิดจากสาเหตุใด
2.4)
คําถามให้ยกตัวอย่าง
เป็นการถามให้ผู้เรียนใช้ความสามารถในการคิด นํามา ยกตัวอย่าง ตัวอย่างคําถาม เช่น
- ร่างกายขับของเสียออกจากส่วนใดบ้าง – ยกตัวอย่างการเคลื่อนที่แบบโปรเจกไตล์
- หินอัคนี้สามารถนําไปใช้ประโยชน์ได้อย่างไรบ้าง
- อาหารคาวหวานในพระราชนิพนธ์กาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวานได้แก่อะไรบ้าง
2.5)
คําถามให้สรุป
เป็นการใช้คําถามเมื่อจบบทเรียน เพื่อให้ทราบว่าผู้เรียนได้รับความรู้
หรือมีความก้าวหน้าในการเรียนมากน้อยเพียงใด
และเป็นการช่วยเน้นย้ำความรู้ที่ได้เรียนไปแล้ว ทําให้ สามารถจดจําเนื้อหาได้ดียิ่งขึ้น
ตัวอย่างคําถาม เช่น
- จงสรุปเหตุผลที่ทําให้พระเจ้าตากสินทรงย้ายเมืองหลวง
- เมื่อนักเรียนอ่านบทความเรื่องนี้แล้วนักเรียนได้ข้อคิดอะไรบ้าง - จงสรุปแนวทางในการอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำเพื่อให้เกิดคุณค่าสูงสุด
จงสรุปขั้นตอนการทําผ้าบาติค
2.6)
คําถามเพื่อให้ประเมินและเลือกทางเลือก
เป็นการใช้คําถามที่ให้ผู้เรียนเปรียบเทียบ
หรือใช้วิจารณญาณในการตัดสินใจเลือกทางเลือกที่หลากหลาย ตัวอย่างคําถามเช่น
- การว่ายน้ำกับการวิ่งเหยาะ
อย่างไหนเป็นการออกกําลังกายที่ดีกว่ากัน เพราะเหตุใด - ระหว่างน้ำอัดลมกับนมอย่างไหนมีประโยชน์ต่อร่างกายมากกว่ากัน
เพราะเหตุใด - ดินร่วนดินทรายและดินเหนียวดินชนิดใดเหมาะแก่การปลูกมะม่วงมากกว่ากันเพราะเหตุใด
- ไก่ทอดกับสลัดไก่ นักเรียนจะเลือกรับประทานอาหารชนิดใด เพราะเหตุใด
2.7)
คําถามให้ประยุกต์
เป็นการถามให้ผู้เรียนใช้พื้นฐานความรู้เดิมที่มีอยู่มาประยุกต์ใช้ใน
สถานการณ์ใหม่หรือในชีวิตประจําวัน ตัวอย่างคําถามเช่น
- นักเรียนมีวิธีการประหยัดพลังงานอย่างไรบ้าง
เมื่อนักเรียนเห็นเพื่อนในห้องขาแพลง
นักเรียนจะทําการปฐมพยาบาลอย่างไร
- นักเรียนนําปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปประยุกต์ใช้ในการดําเนินชีวิต
ประจําวันอย่างไรบ้าง
- นักเรียนจะทําการส่งข้อความผ่านทางอีเมลล์ได้อย่างไร
2.8)
คําถามให้สร้างหรือคิดค้นสิ่งใหม่
ๆ หรือผลิตผลใหม่ ๆ เป็นลักษณะการถามให้ ผู้เรียนคิดสร้างสรรค์ผลงานใหม่ ๆ
ที่ไม่ซ้ํากับผู้อื่นหรือที่มีอยู่แล้ว ตัวอย่างคําถามเช่น
-
กระดาษหนังสือพิมพ์ที่ไม่ใช้แล้ว
สามารถนําไปประดิษฐ์ของเล่นอะไรได้บ้าง - กล่องหรือลังไม้เก่า ๆ
สามารถดัดแปลงกลับไปใช้ให้เกิดประโยชน์ได้อย่างไร - เสื้อผ้าที่ไม่ใช้แล้ว
นักเรียนจะนําไปดัดแปลงเป็นสิ่งใดเพื่อให้เกิดประโยชน์
-
นักเรียนจะนํากระดาษที่ใช้เพียงหน้าเดียวมาประดิษฐ์เป็นสิ่งใดบ้าง
การตั้งคําถามระดับสูงจะทําให้ผู้เรียนเกิดทักษะการคิดระดับสูง และเป็นคนมีเหตุผล
ผู้เรียนไม่ เพียงแต่จดจําความรู้
ข้อเท็จจริงได้อย่างเดียวแต่สามารถนําความรู้ไปใช้ในการแก้ปัญหา วิเคราะห์ และ
ประเมินสิ่งที่ถามได้ นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจสาระสําคัญของเรื่องราวที่เรียนได้อย่างถูกต้องและ
กระตุ้นให้ผู้เรียนค้นหาข้อมูลมาตอบคําถามด้วยตนเอง การตอบคําถามระดับสูง
ผู้สอนต้องให้เวลาผู้เรียนใน
การคิดหาคําตอบเป็นเวลามากกว่าการตอบคําถามระดับพื้นฐาน
เพราะผู้เรียนต้องใช้เวลาในการคิดวิเคราะห์
อย่างลึกซึ้งและมีวิจารณญาณในการตอบคําถาม
ความผิดพลาดอย่างหนึ่งของการตั้งคําถามคือ การถามแล้ว
ต้องการคําตอบในทันทีโดยไม่ให้เวลาผู้เรียนในการคิดหาคําตอบ
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น